در گفتگو با مرتضی طاهری
سلایق سیاسی در تریبون‌های مذهبی
تاریخ انتشار
پنجشنبه ۲۲ آبان ۱۳۹۳ ساعت ۱۳:۴۳
مسلماً بحث انطباق روضهها با تاریخ از جمله مسائل مهم عزاداریهاست، چرا برخی مداحان روضههایی میخوانند که با تاریخ انطباق ندارد؟
روضههایی که گاه خوانده میشود منطبق با واقعیات نیست و این دو علت دارد. یکی بیاطلاعی برخی از افراد کم مطالعه و دوم هنرمند نبودن و فنی نبودن در روضه خواندن. گاهی به یک مقتل مراجعه میکنید و اگر بخواهید آن را عیناً بخوانید برای مستمع مهیج و تکان دهنده نیست و احساسات ایجاد نمیکند و مجلس را گرم نمیکند. اما اگر روضهخوان و مداح هنرمند و اهل فن باشد همان را میتواند طوری پردازش کند تا جنبههای عاطفی و احساسی در مجلس ایجاد شود و نیازی به طرح مطالب غیر واقعی و دروغ نباشد. این را علمای ما بسیار تأکید داشته و دارند بخصوص مقام معظمرهبری که فرمودهاند باید روضههایی که مداحان میخوانند منطبق با تاریخ باشد. حضرت آقا یک بار به بنده فرمودند باید سند وجود داشته باشد. البته قوت و ضعف سند خود جای بحث دارد اما بدون سند روضه خواندن روا نیست و اگر باب شود، خطرناک است.
بعضی از افراد دانشگاهی و حوزوی اعتقاد دارند که واقعه عاشورا بعضاً با آنچه در روضهها بیان میشود، نسبت اندکی دارد. بعضی مداحها چگونه و براساس چه اسنادی اینگونه مسائل را با جزئیات مطرح میکنند؟
وقایع تاریخی از جهات مختلف، کانالها و راویهای مختلف مطرح شدهاند. مثلاً شهید مطهری با استناد به برخی روایات تاریخی وقایع و اشخاصی را گفتند که وجود ندارند. مثلاً حضرت املیلا که در کربلا نبودهاست و برخی از مورخان نقل کردهاند که بوده است.
گاهی حضور یک بزرگوار در کربلا چیزی را عوض نمیکند اما گاهی چیزهایی گفته میشود که اگر در آن تغییر ایجاد شود و بدون توجه به صحت سند گفته شود، از لحاظ اعتقادی و روانی درمسأله عاشورا مشکلات و حساسیتهایی ایجاد میکند که ممکن است باعث ضعف اعتقادی افراد شود.
مثلاً عروسی حضرت قاسم نوجوان ۳۱ سالهای که آنقدر از لحاظ جثه کوچک بود که پایش به رکاب اسب نمیرسید و این در مقاتل ذکر شدهاست. این مسأله در ذهن مستمع ایجاد شک و شبهه میکند که پایه و اساس ندارد. بنابراین اینها مضر است.
گاهی به کرات دیده شده بسیاری از فرهیختگان به جهت مطالعه وسیعی که در این حوزه دارند به نوعی نسبت به شرکت در مجالسی که روضه هایش با واقعیت انطباق ندارد، دلزده میشوند. انطباق نداشتن روضه با واقعیت چه آسیبی به جامعه میرساند؟
البته در هر زمینهای مخاطب سلیقههای متفاوت دارد و شاید نتوان همه سلیقهها را اقناع کرد و از طرفی برخوردهای متفاوت وجود دارد چه بسا یک فرد دانشگاهی و فرهیخته در کلاس درس هم از استادش بهخاطر برخی رفتارهای استاد از کلاس زده شود. یا مثلاً روحانی محل در بیان مسائل شرعی طوری بیسلیقه عمل کرده باشد که مردم از شنیدن مسائل شرعی زده شوند. در بحث مداحی هم همینطور است برخی انتقادات وجود دارد و ما هم به برخی از مداحان انتقاد داریم. یا برخی سلایق سیاسی هست و ما هم مثل دیگر افراد جامعه دارای سلایق مختلف سیاسی هستیم اما آیا کشاندن آن به تریبون مداحی صحیح است؟
مسلماً طرز بیان بسیار مهم است. مثلاً گاهی بنده مطلبی را در پخش زنده تلویزیونی گفتهام و هیچ تنشی ایجاد نشدهاست و مخاطب هم مطلب را کاملاً متوجه شده یا مثلاً در ادوار گذشته انتقاداتی نسبت به حرف یکی از مسئولان بود. من در حرم امام رضا(ع) در بین بیش از ۰۴ هزار نفر جمعیت که مداحی میکردم طوری موضوع را مطرح کردم و گفتم تا مردم بدانند که قرار نیست با آمدن امام زمان(عج) هر کسی هم بیاید و هیچ کس هم نتوانست خدشهای به این انتقاد وارد کند.
اینکار من بیان یک مسأله انتقادی بود و ضمناً پاسخ آن مسئول هم داده شد که هرچیز را نباید بگوید. تریبون منبر و مداحی حساسیت بسیار بالایی دارد. در دهههای بسیار دور اگر در سخنرانی یا مداحی اشتباهی از مداح سر میزد آن اشتباه را خودمان گوشزد میکردیم تا حذف شود اما اکنون اینگونه نیست. امروز کوچکترین حرف و سخن یک موج جهانی ایجاد میکند. گاهی برخی چیزها را برای ما میسازند یعنی اول صحنه را آماده میکنند و سپس ایجاد حساسیت میکنند. تمام دوستان ما اگر حرفی میزنند به جرأت میتوانم قسم بخورم که به خاطر عرق دینی، اعتقادی، انقلابی و ملی است، یعنی خارج از این قطعاً نیست. منتها طوری ایجاد حساسیت میکنند که همکار ما یکدفعه بیگدار به آب میزند و آن کسی که این صحنه را آماده کرده است، براحتی از آن بهرهبرداری میکند. گاهی هم ما اشتباه میکنیم، فکر میکنیم مطلبی صواب است در صورتی که درست نیست. پس بهتر است اگر تخصص چیزی را نداریم، از آن پرهیز کنیم تا کسی هم از آن بهرهبرداری نادرست نکند.
شما از چه سند متقنی برای مداحی استفاده میکنید؟
مقاتل مختلفی هست و خیلی از آنها مورد وثوق علماست و بعضاً هم برخی مقاتل را ضعیف میدانند و میگویند از آنها استفاده نکنیم.
اسامی مقاتل معتبر را بفرمایید.
مقتلی که مرحوم آشیخ عباس قمی رضوانالله تعالی علیه نوشتند تمام علما بدون هیچ خدشهای میپذیرند. دوم در مقتل عاشورا و کربلا لُهوف سید بن طاووس که به فارسی هم ترجمه شده قطعاً و یقیناً مورد وثوق علما و مقام معظم رهبری است. مقام معظم رهبری هرگاه در نماز جمعه که مصادف با ایام عزای سیدالشهدا است، از مقتل لٌهوف برای ما میخوانند و این برای ما درس بزرگی است. البته مقاتل دیگر هم هستند اما وقتی حضرت آقا لُهوف را میآورند، یعنی بهترین مقتل است.
غلو یکی از آسیبهای جدی به عزاداری است. گاهی برخی مداحان آنقدر غلو میکنند که زندگی ائمه در زندگی ما عینیت پیدا نمیکند. مثلاً اگر به شخصی بگوییم حضرت علی(ع) اینگونه رفتار میکردند، میگوید ایشان امام بودهاند. نظرتان در این مورد چیست؟
غلو کردن در هر زمینهای بد است. حتی در مورد افراد معمولی هم غلو کردن اشتباه است. در رابطه با ائمه معصومین(ع) خودشان فرمودند: «نزلونا عن الربوبیه» ما را تا مقام ربوبیت بالا نبرید. یعنی اگر مقام ائمه را در حد ربوبیت خداوند بالا ببریم، غلو است. قطعاً هم ائمه آن را نمیپذیرند. در روایت آمده امیرالمؤمنین علی(ع) از جایی رد میشدند، عدهای غالی -یعنی غلوکننده- آنجا بودند. فرمود اگر ادامه دهید دستور میدهم شما را بسوزانند. میگفتند علی(ع) خداست. حد غلو معصومین اینجاست. اما وقتی که از ذات اقدس الهی پایین بیاییم، میبینیم از تمام بشر بالاتر و ممتازند و در همه زمینهها از همه انسانها اعلم، افضل، اتقی و اکرمند و هر صفت پسندیدهای که در جامعه وجود دارد، ائمه آن حد نهایتش هستند.
بعضاً متأسفانه پیش آمده که در برخی مداحیها این اتفاق افتاده است. البته نه اینکه در واقع نیت مداح این باشد. مثلاً آنجا که گفتهاند من حسین اللهیام نه اینکه بخواهند بگویند الله من حسین است، واقعاً نمیخواهند بگویند ولی ببینید چه برداشتهایی از آن میشود.
گروههایی که یارگیری کردند و امروز بذری را که کاشتند درو میکنند. امروز داعش و گروههای تکفیری دیگر منطقه، شیعه را به عنوان مشرک معرفی میکنند. متأسفانه در عرفات سالها قبل شاهد بودیم قسمتی از نوار ذاکری که امروز هم در قید حیات نیست و برخی حرفها را براساس ذوق و سلیقه شخصی میزد، پخش شد. البته او آدم بسیار خوب و معتقدی بود، اما نمیدانیم که امروز سیاست در دنیا چه میکند! گاهی میآیند با چهره مذهبی و حسینی به ما کمک مالی میکنند که بگویند این حرفها را بزن. سپس وقتی احساساتی شدی و گفتی من حسین اللهیام چنان به تو احسنت میگویند که مداح فکر میکند انگار امام زمان به او احسنت گفته است. من شاهد بودم نوار آن مداح را گذاشتند. بعد به عربی میگفت شیعه مشرک است و دلیلمان این است. آمدند از همان صحبتها استفاده کردند و یارگیری کردند. اکنون براحتی شیعیان را سر میبرند و میگویند اینها مشرکند.
در حالی که ما با صدای بلند و با فریاد اعلام میکنیم ائمه را خدا نمیدانیم. ما در زیارت شریفه آل یس، امام زمان(عج) را شاهد میگیریم. گاهی در ایام حج در شام دهم برای حجاج زیارت آل یس میخواندم. چون فضا باز بود و صدای من هم پخش میشد، گفتم وهابیهایی که ما را به شرک متهم میکنند، بشنوند، اعتقاد ما این است: «اشهدک یا مولای، أَنّی اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له» یعنی «من تو را شاهد میگیرم ای مولای من که من شهادت میدهم که خدایی جز خدای یگانه نیست». ائمه بندگان انتخاب شده خداوند هستند. برای هدایت مردم تا زندگیشان الگوی بشریت باشد. ائمه نیازی به غلو ندارند. خودشان معرف خود هستند و نیازی هم به معرفی ما ندارند. ما وظیفهمان را انجام میدهیم. اما در حدی که هستند و آن حد بالاتر از همه بشریت است.
یکی از آسیبهایی که در روضهخوانی رخنه کرده، مسأله وهن است. برخیها چنان از مسائل خصوصی حضرت زهرا(س) یا حضرت زینب(س) و خانواده پیامبر سخن میگویند که در شأن این خاندان نیست. چگونه باید با وهن مقابله کرد؟
فتوایی داریم در بین همه مراجع که وهن شیعه حرام است. هر چیز که باعث وهن شیعه شود، حرام است. وقتی وهن شیعه حرام است، توهین به ائمه معصومین حرام نیست؟! قطعاً و یقیناً حرامی نابخشودنی است. گاهی افراد از ناشیگری و نداشتن مطالعه کافی چنین اشتباه بزرگی را مرتکب میشوند. این عرصه چون پذیرش اعتقادی مردم است، همیشه مورد استقبال بوده است. بعد از انقلاب تعداد ذاکران اهل بیت بیشتر شد و هر کس صدایی داشت و توانست بخواند، میکروفن گرفت. حال آیا این فرد مطالعه کافی و وافی داشته است و از ائمه چیزی میداند؟ بعضاً نمیدانند. البته اغلب مردم میدانند چه کسی را دعوت کنند و پای منبر کدام مداح بنشینند، اما چون تعداد افراد خبره در این کار بسیار نیست، از افراد دیگر هم استفاده میکنند و آنها هم چون اطلاعات کافی ندارند، دچار اشتباه میشوند. بنابراین مردم هم باید دقت کنند. در گذشته افرادی که پای منبر مینشستند، مداح را به نقد میکشیدند. اگر مطلب وهنی گفته میشود باید همانجا به نقد کشیده شود. یعنی اگر افراد فهیم و مطلعی که در جلسه حضور دارند و جسارت برخورد داشته باشند و مداح را به نقد بکشند، مسلماً دفعه دیگر اشتباهش را تکرار نخواهد کرد. اما وقتی سکوت کنند، این مسأله حل نمیشود. بنابراین همه حسینیها باید احساس مسئولیت کنند. اگر خلاف رضای اهل بیت اتفاق افتاد، باید انتقاد شدید کنند تا این اتفاق تکرار نشود.
چه راهکاری برای مقابله با آن است؟
اگر همه بیایند دینشان را خالص کنند، هیچ وقت این اتفاق نمیافتد. وقتی پیشنهاد پول خوب میدهند، آن هم در یک مجلس وزین با جمعیت بالا، یعنی مردم این زمینه را فراهم میکنند. گاه شده در برخی جلسات شرکت کردم و از من حقالزحمه را پرسیدند، اما من روحیه گفتن چنین مباحثی را ندارم. البته برخی از دوستان مداح بسیار مطرح هستند که جایی برای مداحی نمیروند و در نتیجه پولی هم نمیگیرند. آنها از طریق کسب و کار دیگری امرار معاش میکنند و یک جلسه مداحی هم خودشان برگزار میکنند و از همان جلسه در سطح دنیا شناخته شدهاند، البته این جلسه از طریق رسانه هم
پخش میشود.
برخیها هم کارشان مداحی است و اصلاً به کار دیگری نمیرسند. مثلاً بنده سفرهای بسیاری باید به خاطر این کار انجام دهم و شب و روز کارم همین است. اوایل انقلاب مربی تربیتی در آموزش و پرورش بودم، اما چون به مداحی عرق داشتم و استعدادم در آن بود، صرفاً به مداحی
پرداختم.
گاه به خرافات دامن زده میشود و متأسفانه شاهد انعکاس منفی آن در رسانههای غربی هستیم. مثلاً اگر رهبر معظم انقلاب جلوی قمهزنی را نمیگرفتند، هنوز هم به صورت علنی وجود داشت، نظرتان در این باره چیست؟
خرافه و خرافهگری در همه مذاهب، ادیان و ملتها راه دارد. اگر دین کشورهای غربی را بررسی کنیم، میبینیم آنقدر که آنها به خرافه میپردازند، ما به خرافه اهمیت نمی دهیم. اما چون دین اسلام حق است، دشمنان ما به دنبال بزرگ کردن نقاط ضعف ما هستند. یعنی اگر به یک مسأله خرافی بپردازیم یا یک کار خلاف عرف اجتماعی انجام دهیم، این را صد برابر به دنیا نشان میدهند برای اینکه دین ما را حق می دانند و میخواهند مردم به این حق گرایش پیدا نکنند. قمهزنی از فرهنگ های دیگر به عزاداری ما وارد شد، مثل زنجیرزنی. منتها زنجیرزنی جزو عزاداری شده و ایجاد شور حسینی میکند و هیچ تبعات منفی هم ندارد. البته در برخی کشورها سر حلقههای زنجیر تیغ میگذارند و به پشتشان میزنند.
هر چیزی که احساسات دیگران را تحت تأثیر قرار دهد و مشمئز کننده باشد موجب وهن است. امروز قمهزنی باعث جلوگیری از ورود افراد غیر شیعه به مکتب شیعه میشود. اگر هم روزی قمهزنی عزاداری محسوب می شده که من فکر نمیکنم با قمهزنی گریه کنند یا بسوزند. همیشه یک رگه تظاهر و چشم و هم چشمی در این کار وجود داشته است. البته از همه اینها که بگذریم، این مسأله در دنیا انعکاس بسیار منفی و بدی داشته است. یکی از کسانی که مروج دین اسلام است و زحمت بسیاری برای مسلمان کردن یک فرد ایتالیایی کشیده بود، در آخر نتوانست او را به دین اسلام مشرف کند چرا که آن فرد وقتی اسم عاشورا را در اینترنت جستوجو کرده بود، فقط یک صفحه از قمهزنی و خون و خونریزی دیده بود و اظهار کرده بود اسلام دین خشونت است. دشمنان در این حوزه هم بیکار ننشستند. البته خوشبختانه در ایران با فتوای مقام معظم رهبری و بسیاری از مراجع و حرمتی که مردم برای این بزرگان قائلند، تقریباً این مسأله را رها کردند. اما برخی جاها هم متأسفانه این قضیه دیده میشود. یعنی شیطنت و فتنه میکنند و از برخی کانالهای به ظاهر موجه در حال تشویق و ترغیب کردن این افراد هستند. اما اگر ما برای امام حسین(ع) میخواهیم عزاداری کنیم، همان است که ائمه دستور دادهاند و در روایات بسیار هم داریم؛ گریه کردن است. گریه و شیون از هر چیزی اثرگذارتر است.اگر خارج از گریه کردن حرکت کنیم، اشتباه است مثل قمهزنی، تیغزنی،
علامت و...
یکی از اشتباهاتی که متوجه روضهخوانی است، ایجاد مسائل تفرقه برانگیز بین مذاهب است که خلاف گفته مقام معظم رهبری است. چه اتفاقی باید در بطن جامعه مداحان بیفتد تا این مسأله رخ ندهد؟
هر چیزی که موجب تفرقه در جهان اسلام باشد، همیشه حرام بوده و مذموم و مورد تنفر معصومین نیز بوده است. امروز بیش از همه زمانها نیاز به وحدت داریم. تمام مراجع و حضرت آقا فرمودند که خلاف وحدت حرفی زدن، حرام است. منتها دشمنان برای ما طراحی کردهاند. چرا که از عرصه و جایگاه باعظمت عزاداری اباعبدالله ضربه خوردهاند. برنامهریزی کردهاند که جهت عزاداریها را عوض کنند و به سمت عزاداری ریتمیک بروند. اما محتوای این جلسات پوچ است و در حقیقت فکر کردهاند که عزاداری کردهاند و این جزو پازلی است که دشمن برای ما چیده است. یکی از آنها هم همین جلسات موسوم به عید الزهرا است.
ما در اعتقاداتمان زیارت عاشورا و تبری و تولی داریم. تبرای از دشمن «خدا و دین و ائمه» بر ما واجب است. ولی اینکه بیاییم به مقدسات دیگر مذاهب توهین کنیم، قطعاً خلاف دین است و ائمه هم این را نمیپسندند. سیره ائمه باید در زندگی برای ما ملاک باشد. امروز اگر جامعه اسلامی در سطح دنیا با هم اتحاد داشت، هیچ کدام از این جنایات
اتفاق نمیافتاد.
آیا جلسات مشترکی بین مداحان برگزار میشود تا این گونه مسائل و مشکلات رفع شود؟
بعضاً جلساتی با عنوان آسیبشناسی و رفع آسیبها و تقویت نقاط قوت برگزار میشود و فعلاً در حد تحقیق، بررسی و مطالعه است. البته برای رفع این گونه آسیبها برگزاری این جلسات لازم است اما به صورت واحد نیست. و در این کار چون چندین عرصه آن را برگزار میکنند، بنابراین لطمه وارد میشود. چون نظرات مختلفی ارائه میشود و در تصمیمگیری، ممکن است خلل ایجاد شود اما خوشبختانه با هم مرتبط هستند و حتی جلسات مشترک برگزار میکنند و این خوب است.
نام تشکیلات برگزارکننده این جلسات چیست؟
خانه مداحان، بسیج مداحان و کانون مداحان از جمله تشکیلاتی هستند که در این حوزه کار میکنند. البته یک قوه قهریه هم نیاز است. پیشنهاد کردیم و امیدواریم بتوانیم دستور ایجاد دادسرای ویژه مداحان را
بگیریم.
و این دادسرا به چه منظوری تشکیل خواهد شد؟
متأسفانه برخیها با حرف و نصیحت دست از اشتباهات خود برنمیدارند. همان طور که دادسرای ویژه روحانیت هست، بایدویژه مداحان هم تشکیل شود. گاهی یک مداح خودسرانه حرفی میزند که پای نظام و شیعه نوشته میشود و در دنیا بهرهبرداری بسیاری میکنند و این خطرات بسیاری دارد. باید مقررات و ضوابطی باشد که امیدوارم به آن بپردازند.
روضههایی که گاه خوانده میشود منطبق با واقعیات نیست و این دو علت دارد. یکی بیاطلاعی برخی از افراد کم مطالعه و دوم هنرمند نبودن و فنی نبودن در روضه خواندن. گاهی به یک مقتل مراجعه میکنید و اگر بخواهید آن را عیناً بخوانید برای مستمع مهیج و تکان دهنده نیست و احساسات ایجاد نمیکند و مجلس را گرم نمیکند. اما اگر روضهخوان و مداح هنرمند و اهل فن باشد همان را میتواند طوری پردازش کند تا جنبههای عاطفی و احساسی در مجلس ایجاد شود و نیازی به طرح مطالب غیر واقعی و دروغ نباشد. این را علمای ما بسیار تأکید داشته و دارند بخصوص مقام معظمرهبری که فرمودهاند باید روضههایی که مداحان میخوانند منطبق با تاریخ باشد. حضرت آقا یک بار به بنده فرمودند باید سند وجود داشته باشد. البته قوت و ضعف سند خود جای بحث دارد اما بدون سند روضه خواندن روا نیست و اگر باب شود، خطرناک است.
بعضی از افراد دانشگاهی و حوزوی اعتقاد دارند که واقعه عاشورا بعضاً با آنچه در روضهها بیان میشود، نسبت اندکی دارد. بعضی مداحها چگونه و براساس چه اسنادی اینگونه مسائل را با جزئیات مطرح میکنند؟
وقایع تاریخی از جهات مختلف، کانالها و راویهای مختلف مطرح شدهاند. مثلاً شهید مطهری با استناد به برخی روایات تاریخی وقایع و اشخاصی را گفتند که وجود ندارند. مثلاً حضرت املیلا که در کربلا نبودهاست و برخی از مورخان نقل کردهاند که بوده است.
گاهی حضور یک بزرگوار در کربلا چیزی را عوض نمیکند اما گاهی چیزهایی گفته میشود که اگر در آن تغییر ایجاد شود و بدون توجه به صحت سند گفته شود، از لحاظ اعتقادی و روانی درمسأله عاشورا مشکلات و حساسیتهایی ایجاد میکند که ممکن است باعث ضعف اعتقادی افراد شود.
مثلاً عروسی حضرت قاسم نوجوان ۳۱ سالهای که آنقدر از لحاظ جثه کوچک بود که پایش به رکاب اسب نمیرسید و این در مقاتل ذکر شدهاست. این مسأله در ذهن مستمع ایجاد شک و شبهه میکند که پایه و اساس ندارد. بنابراین اینها مضر است.
گاهی به کرات دیده شده بسیاری از فرهیختگان به جهت مطالعه وسیعی که در این حوزه دارند به نوعی نسبت به شرکت در مجالسی که روضه هایش با واقعیت انطباق ندارد، دلزده میشوند. انطباق نداشتن روضه با واقعیت چه آسیبی به جامعه میرساند؟
البته در هر زمینهای مخاطب سلیقههای متفاوت دارد و شاید نتوان همه سلیقهها را اقناع کرد و از طرفی برخوردهای متفاوت وجود دارد چه بسا یک فرد دانشگاهی و فرهیخته در کلاس درس هم از استادش بهخاطر برخی رفتارهای استاد از کلاس زده شود. یا مثلاً روحانی محل در بیان مسائل شرعی طوری بیسلیقه عمل کرده باشد که مردم از شنیدن مسائل شرعی زده شوند. در بحث مداحی هم همینطور است برخی انتقادات وجود دارد و ما هم به برخی از مداحان انتقاد داریم. یا برخی سلایق سیاسی هست و ما هم مثل دیگر افراد جامعه دارای سلایق مختلف سیاسی هستیم اما آیا کشاندن آن به تریبون مداحی صحیح است؟
مسلماً طرز بیان بسیار مهم است. مثلاً گاهی بنده مطلبی را در پخش زنده تلویزیونی گفتهام و هیچ تنشی ایجاد نشدهاست و مخاطب هم مطلب را کاملاً متوجه شده یا مثلاً در ادوار گذشته انتقاداتی نسبت به حرف یکی از مسئولان بود. من در حرم امام رضا(ع) در بین بیش از ۰۴ هزار نفر جمعیت که مداحی میکردم طوری موضوع را مطرح کردم و گفتم تا مردم بدانند که قرار نیست با آمدن امام زمان(عج) هر کسی هم بیاید و هیچ کس هم نتوانست خدشهای به این انتقاد وارد کند.
اینکار من بیان یک مسأله انتقادی بود و ضمناً پاسخ آن مسئول هم داده شد که هرچیز را نباید بگوید. تریبون منبر و مداحی حساسیت بسیار بالایی دارد. در دهههای بسیار دور اگر در سخنرانی یا مداحی اشتباهی از مداح سر میزد آن اشتباه را خودمان گوشزد میکردیم تا حذف شود اما اکنون اینگونه نیست. امروز کوچکترین حرف و سخن یک موج جهانی ایجاد میکند. گاهی برخی چیزها را برای ما میسازند یعنی اول صحنه را آماده میکنند و سپس ایجاد حساسیت میکنند. تمام دوستان ما اگر حرفی میزنند به جرأت میتوانم قسم بخورم که به خاطر عرق دینی، اعتقادی، انقلابی و ملی است، یعنی خارج از این قطعاً نیست. منتها طوری ایجاد حساسیت میکنند که همکار ما یکدفعه بیگدار به آب میزند و آن کسی که این صحنه را آماده کرده است، براحتی از آن بهرهبرداری میکند. گاهی هم ما اشتباه میکنیم، فکر میکنیم مطلبی صواب است در صورتی که درست نیست. پس بهتر است اگر تخصص چیزی را نداریم، از آن پرهیز کنیم تا کسی هم از آن بهرهبرداری نادرست نکند.
شما از چه سند متقنی برای مداحی استفاده میکنید؟
مقاتل مختلفی هست و خیلی از آنها مورد وثوق علماست و بعضاً هم برخی مقاتل را ضعیف میدانند و میگویند از آنها استفاده نکنیم.
اسامی مقاتل معتبر را بفرمایید.
مقتلی که مرحوم آشیخ عباس قمی رضوانالله تعالی علیه نوشتند تمام علما بدون هیچ خدشهای میپذیرند. دوم در مقتل عاشورا و کربلا لُهوف سید بن طاووس که به فارسی هم ترجمه شده قطعاً و یقیناً مورد وثوق علما و مقام معظم رهبری است. مقام معظم رهبری هرگاه در نماز جمعه که مصادف با ایام عزای سیدالشهدا است، از مقتل لٌهوف برای ما میخوانند و این برای ما درس بزرگی است. البته مقاتل دیگر هم هستند اما وقتی حضرت آقا لُهوف را میآورند، یعنی بهترین مقتل است.
غلو یکی از آسیبهای جدی به عزاداری است. گاهی برخی مداحان آنقدر غلو میکنند که زندگی ائمه در زندگی ما عینیت پیدا نمیکند. مثلاً اگر به شخصی بگوییم حضرت علی(ع) اینگونه رفتار میکردند، میگوید ایشان امام بودهاند. نظرتان در این مورد چیست؟
غلو کردن در هر زمینهای بد است. حتی در مورد افراد معمولی هم غلو کردن اشتباه است. در رابطه با ائمه معصومین(ع) خودشان فرمودند: «نزلونا عن الربوبیه» ما را تا مقام ربوبیت بالا نبرید. یعنی اگر مقام ائمه را در حد ربوبیت خداوند بالا ببریم، غلو است. قطعاً هم ائمه آن را نمیپذیرند. در روایت آمده امیرالمؤمنین علی(ع) از جایی رد میشدند، عدهای غالی -یعنی غلوکننده- آنجا بودند. فرمود اگر ادامه دهید دستور میدهم شما را بسوزانند. میگفتند علی(ع) خداست. حد غلو معصومین اینجاست. اما وقتی که از ذات اقدس الهی پایین بیاییم، میبینیم از تمام بشر بالاتر و ممتازند و در همه زمینهها از همه انسانها اعلم، افضل، اتقی و اکرمند و هر صفت پسندیدهای که در جامعه وجود دارد، ائمه آن حد نهایتش هستند.
بعضاً متأسفانه پیش آمده که در برخی مداحیها این اتفاق افتاده است. البته نه اینکه در واقع نیت مداح این باشد. مثلاً آنجا که گفتهاند من حسین اللهیام نه اینکه بخواهند بگویند الله من حسین است، واقعاً نمیخواهند بگویند ولی ببینید چه برداشتهایی از آن میشود.
گروههایی که یارگیری کردند و امروز بذری را که کاشتند درو میکنند. امروز داعش و گروههای تکفیری دیگر منطقه، شیعه را به عنوان مشرک معرفی میکنند. متأسفانه در عرفات سالها قبل شاهد بودیم قسمتی از نوار ذاکری که امروز هم در قید حیات نیست و برخی حرفها را براساس ذوق و سلیقه شخصی میزد، پخش شد. البته او آدم بسیار خوب و معتقدی بود، اما نمیدانیم که امروز سیاست در دنیا چه میکند! گاهی میآیند با چهره مذهبی و حسینی به ما کمک مالی میکنند که بگویند این حرفها را بزن. سپس وقتی احساساتی شدی و گفتی من حسین اللهیام چنان به تو احسنت میگویند که مداح فکر میکند انگار امام زمان به او احسنت گفته است. من شاهد بودم نوار آن مداح را گذاشتند. بعد به عربی میگفت شیعه مشرک است و دلیلمان این است. آمدند از همان صحبتها استفاده کردند و یارگیری کردند. اکنون براحتی شیعیان را سر میبرند و میگویند اینها مشرکند.
در حالی که ما با صدای بلند و با فریاد اعلام میکنیم ائمه را خدا نمیدانیم. ما در زیارت شریفه آل یس، امام زمان(عج) را شاهد میگیریم. گاهی در ایام حج در شام دهم برای حجاج زیارت آل یس میخواندم. چون فضا باز بود و صدای من هم پخش میشد، گفتم وهابیهایی که ما را به شرک متهم میکنند، بشنوند، اعتقاد ما این است: «اشهدک یا مولای، أَنّی اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له» یعنی «من تو را شاهد میگیرم ای مولای من که من شهادت میدهم که خدایی جز خدای یگانه نیست». ائمه بندگان انتخاب شده خداوند هستند. برای هدایت مردم تا زندگیشان الگوی بشریت باشد. ائمه نیازی به غلو ندارند. خودشان معرف خود هستند و نیازی هم به معرفی ما ندارند. ما وظیفهمان را انجام میدهیم. اما در حدی که هستند و آن حد بالاتر از همه بشریت است.
یکی از آسیبهایی که در روضهخوانی رخنه کرده، مسأله وهن است. برخیها چنان از مسائل خصوصی حضرت زهرا(س) یا حضرت زینب(س) و خانواده پیامبر سخن میگویند که در شأن این خاندان نیست. چگونه باید با وهن مقابله کرد؟
فتوایی داریم در بین همه مراجع که وهن شیعه حرام است. هر چیز که باعث وهن شیعه شود، حرام است. وقتی وهن شیعه حرام است، توهین به ائمه معصومین حرام نیست؟! قطعاً و یقیناً حرامی نابخشودنی است. گاهی افراد از ناشیگری و نداشتن مطالعه کافی چنین اشتباه بزرگی را مرتکب میشوند. این عرصه چون پذیرش اعتقادی مردم است، همیشه مورد استقبال بوده است. بعد از انقلاب تعداد ذاکران اهل بیت بیشتر شد و هر کس صدایی داشت و توانست بخواند، میکروفن گرفت. حال آیا این فرد مطالعه کافی و وافی داشته است و از ائمه چیزی میداند؟ بعضاً نمیدانند. البته اغلب مردم میدانند چه کسی را دعوت کنند و پای منبر کدام مداح بنشینند، اما چون تعداد افراد خبره در این کار بسیار نیست، از افراد دیگر هم استفاده میکنند و آنها هم چون اطلاعات کافی ندارند، دچار اشتباه میشوند. بنابراین مردم هم باید دقت کنند. در گذشته افرادی که پای منبر مینشستند، مداح را به نقد میکشیدند. اگر مطلب وهنی گفته میشود باید همانجا به نقد کشیده شود. یعنی اگر افراد فهیم و مطلعی که در جلسه حضور دارند و جسارت برخورد داشته باشند و مداح را به نقد بکشند، مسلماً دفعه دیگر اشتباهش را تکرار نخواهد کرد. اما وقتی سکوت کنند، این مسأله حل نمیشود. بنابراین همه حسینیها باید احساس مسئولیت کنند. اگر خلاف رضای اهل بیت اتفاق افتاد، باید انتقاد شدید کنند تا این اتفاق تکرار نشود.
چه راهکاری برای مقابله با آن است؟
اگر همه بیایند دینشان را خالص کنند، هیچ وقت این اتفاق نمیافتد. وقتی پیشنهاد پول خوب میدهند، آن هم در یک مجلس وزین با جمعیت بالا، یعنی مردم این زمینه را فراهم میکنند. گاه شده در برخی جلسات شرکت کردم و از من حقالزحمه را پرسیدند، اما من روحیه گفتن چنین مباحثی را ندارم. البته برخی از دوستان مداح بسیار مطرح هستند که جایی برای مداحی نمیروند و در نتیجه پولی هم نمیگیرند. آنها از طریق کسب و کار دیگری امرار معاش میکنند و یک جلسه مداحی هم خودشان برگزار میکنند و از همان جلسه در سطح دنیا شناخته شدهاند، البته این جلسه از طریق رسانه هم
پخش میشود.
برخیها هم کارشان مداحی است و اصلاً به کار دیگری نمیرسند. مثلاً بنده سفرهای بسیاری باید به خاطر این کار انجام دهم و شب و روز کارم همین است. اوایل انقلاب مربی تربیتی در آموزش و پرورش بودم، اما چون به مداحی عرق داشتم و استعدادم در آن بود، صرفاً به مداحی
پرداختم.
گاه به خرافات دامن زده میشود و متأسفانه شاهد انعکاس منفی آن در رسانههای غربی هستیم. مثلاً اگر رهبر معظم انقلاب جلوی قمهزنی را نمیگرفتند، هنوز هم به صورت علنی وجود داشت، نظرتان در این باره چیست؟
خرافه و خرافهگری در همه مذاهب، ادیان و ملتها راه دارد. اگر دین کشورهای غربی را بررسی کنیم، میبینیم آنقدر که آنها به خرافه میپردازند، ما به خرافه اهمیت نمی دهیم. اما چون دین اسلام حق است، دشمنان ما به دنبال بزرگ کردن نقاط ضعف ما هستند. یعنی اگر به یک مسأله خرافی بپردازیم یا یک کار خلاف عرف اجتماعی انجام دهیم، این را صد برابر به دنیا نشان میدهند برای اینکه دین ما را حق می دانند و میخواهند مردم به این حق گرایش پیدا نکنند. قمهزنی از فرهنگ های دیگر به عزاداری ما وارد شد، مثل زنجیرزنی. منتها زنجیرزنی جزو عزاداری شده و ایجاد شور حسینی میکند و هیچ تبعات منفی هم ندارد. البته در برخی کشورها سر حلقههای زنجیر تیغ میگذارند و به پشتشان میزنند.
هر چیزی که احساسات دیگران را تحت تأثیر قرار دهد و مشمئز کننده باشد موجب وهن است. امروز قمهزنی باعث جلوگیری از ورود افراد غیر شیعه به مکتب شیعه میشود. اگر هم روزی قمهزنی عزاداری محسوب می شده که من فکر نمیکنم با قمهزنی گریه کنند یا بسوزند. همیشه یک رگه تظاهر و چشم و هم چشمی در این کار وجود داشته است. البته از همه اینها که بگذریم، این مسأله در دنیا انعکاس بسیار منفی و بدی داشته است. یکی از کسانی که مروج دین اسلام است و زحمت بسیاری برای مسلمان کردن یک فرد ایتالیایی کشیده بود، در آخر نتوانست او را به دین اسلام مشرف کند چرا که آن فرد وقتی اسم عاشورا را در اینترنت جستوجو کرده بود، فقط یک صفحه از قمهزنی و خون و خونریزی دیده بود و اظهار کرده بود اسلام دین خشونت است. دشمنان در این حوزه هم بیکار ننشستند. البته خوشبختانه در ایران با فتوای مقام معظم رهبری و بسیاری از مراجع و حرمتی که مردم برای این بزرگان قائلند، تقریباً این مسأله را رها کردند. اما برخی جاها هم متأسفانه این قضیه دیده میشود. یعنی شیطنت و فتنه میکنند و از برخی کانالهای به ظاهر موجه در حال تشویق و ترغیب کردن این افراد هستند. اما اگر ما برای امام حسین(ع) میخواهیم عزاداری کنیم، همان است که ائمه دستور دادهاند و در روایات بسیار هم داریم؛ گریه کردن است. گریه و شیون از هر چیزی اثرگذارتر است.اگر خارج از گریه کردن حرکت کنیم، اشتباه است مثل قمهزنی، تیغزنی،
علامت و...
یکی از اشتباهاتی که متوجه روضهخوانی است، ایجاد مسائل تفرقه برانگیز بین مذاهب است که خلاف گفته مقام معظم رهبری است. چه اتفاقی باید در بطن جامعه مداحان بیفتد تا این مسأله رخ ندهد؟
هر چیزی که موجب تفرقه در جهان اسلام باشد، همیشه حرام بوده و مذموم و مورد تنفر معصومین نیز بوده است. امروز بیش از همه زمانها نیاز به وحدت داریم. تمام مراجع و حضرت آقا فرمودند که خلاف وحدت حرفی زدن، حرام است. منتها دشمنان برای ما طراحی کردهاند. چرا که از عرصه و جایگاه باعظمت عزاداری اباعبدالله ضربه خوردهاند. برنامهریزی کردهاند که جهت عزاداریها را عوض کنند و به سمت عزاداری ریتمیک بروند. اما محتوای این جلسات پوچ است و در حقیقت فکر کردهاند که عزاداری کردهاند و این جزو پازلی است که دشمن برای ما چیده است. یکی از آنها هم همین جلسات موسوم به عید الزهرا است.
ما در اعتقاداتمان زیارت عاشورا و تبری و تولی داریم. تبرای از دشمن «خدا و دین و ائمه» بر ما واجب است. ولی اینکه بیاییم به مقدسات دیگر مذاهب توهین کنیم، قطعاً خلاف دین است و ائمه هم این را نمیپسندند. سیره ائمه باید در زندگی برای ما ملاک باشد. امروز اگر جامعه اسلامی در سطح دنیا با هم اتحاد داشت، هیچ کدام از این جنایات
اتفاق نمیافتاد.
آیا جلسات مشترکی بین مداحان برگزار میشود تا این گونه مسائل و مشکلات رفع شود؟
بعضاً جلساتی با عنوان آسیبشناسی و رفع آسیبها و تقویت نقاط قوت برگزار میشود و فعلاً در حد تحقیق، بررسی و مطالعه است. البته برای رفع این گونه آسیبها برگزاری این جلسات لازم است اما به صورت واحد نیست. و در این کار چون چندین عرصه آن را برگزار میکنند، بنابراین لطمه وارد میشود. چون نظرات مختلفی ارائه میشود و در تصمیمگیری، ممکن است خلل ایجاد شود اما خوشبختانه با هم مرتبط هستند و حتی جلسات مشترک برگزار میکنند و این خوب است.
نام تشکیلات برگزارکننده این جلسات چیست؟
خانه مداحان، بسیج مداحان و کانون مداحان از جمله تشکیلاتی هستند که در این حوزه کار میکنند. البته یک قوه قهریه هم نیاز است. پیشنهاد کردیم و امیدواریم بتوانیم دستور ایجاد دادسرای ویژه مداحان را
بگیریم.
و این دادسرا به چه منظوری تشکیل خواهد شد؟
متأسفانه برخیها با حرف و نصیحت دست از اشتباهات خود برنمیدارند. همان طور که دادسرای ویژه روحانیت هست، بایدویژه مداحان هم تشکیل شود. گاهی یک مداح خودسرانه حرفی میزند که پای نظام و شیعه نوشته میشود و در دنیا بهرهبرداری بسیاری میکنند و این خطرات بسیاری دارد. باید مقررات و ضوابطی باشد که امیدوارم به آن بپردازند.
مرجع : ایران
