طرحی برای امروز

مطرح نمودن شعار سال از سوی مقام معظم رهبری درواقع تأکیدی برآمده از نیاز کشور و با تکیه‌بر مطالعات کارشناسی نخبگان هست. نگاهی به شعارهای سنوات قبل حاکی ازبنچ مارک نقشه راه ترسیمی است. امسال نیز کشور شرایط خاصی را طی می‌کند و توجه ویژه‌ای به اقتصاد را طلب می‌نماید. با ذکر عبارت مذکور باید اضافه نمود که دیگر فرصت امتحان هر شیوه‌ای فراهم نیست و از داشته‌ها در راستای افزایش ثروت ملی، اشتغال، تولید و فتح بازارهای ممکن پیش رو باید کمک گرفت (اقتصاد متکی به درون‌زایی برون‌نگر) از مقدمه فوق می‌گذرم و به دو رویداد سرمایه‌گذاری انجام‌شده در کشور نگاهی می‌اندازیم:
۱- طی سنوات گذشته کشور سرمایه هنگفتی را مصروف احداث خط لوله انتقال گاز به پاکستان نموده است که با سفر اخیر نخست‌وزیر پاکستان به ایران تقریباً مشخص شد که انتظار ایران از طرف پاکستانی برای هر چه سریع‌تر اجرایی نمودن ادامه احداث خط انتقال گاز در این کشور هرچند تمایل به استفاده از انرژی ارزان ایران را دارد ولی به همان دلایل گذشته ازجمله نداشتن منابع مالی کافی برای احداث خط لوله گاز در کشور خود، نبود اراده کافی برای ایستادگی در مقابل امریکا به جهت تحریم و عدم اقتدار کافی در جغرافیای موردنظر عملی نبوده و مهم‌ترین توافق فارغ از قول و قرارهای همیشگی این همسایه کوتاه آمدن ایران از حق خود بر اساس قرارداد فی‌مابین جهت اخذ خسارت تأخیر هست.
همان‌طور که میدانیم اصرار ایران برای احداث این خط لوله بیشتر از آنکه متوجه درآمد ناشی از طرح باشد، به فراهم‌سازی و گسترش بیشتر ارتباطات در حوزه شرق خود هست. این خط لوله در داخل ایران از عسلویه تا بعد از ایرانشهر به انجام رسیده و به دلایل فوق ادامه آن با کندی پیش می‌رود و این به معنی انباشت زیان ناشی از سرمایه‌گذاری کلان و بدون استفاده در نظر گرفته‌شده است. اگر به‌مراتب فوق نظر کارشناسان مختلف به‌ویژه متصدیان وزارت نفت حاکی از ناامیدی به اجرایی شدن آن را اضافه کنیم، نشان از آن دارد که هر چه سریع‌تر باید به دنبال الترناتیو طرح بود.
۲- از طرفی سال‌هاست که با تصویب دولت منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج‌فارس باهدف تبدیل‌شدن به قطب تولید فولاد، آلومینیوم، روی، آند، صادرات غیرنفتی تأسیس گشته و سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در این منطقه انجام که به لحاظ گستردگی اهداف و عدم تمرکز بر سرمایه‌گذاری و نبود انسجام و سیاست‌های اجرایی در دولت برابر زمان‌بندی توسعه شکل نگرفته است.
۳- این گفتار درصدد است؛ تا ضمن طرح پیشنهادی برای اصلاح وضعیت فوق به فرصت کم‌نظیری که در اختیار ایران هست نیز اشاره نماید.
• چنانچه تحقق احتمال ولو اندک اجرای طرح انتقال گاز در خاک کشور همسایه را شاهد باشیم این هدف‌گذاری را باید مشمول مرور زمان تلقی و دولت مکلف است با نگاهی به استراتژی مندرج در شعار سال و سیاست کلان ابلاغی مجمع تشخیص مصلحت در حوزه انرژِی مبنی بر جلوگیری از خام فروشی مواد نفتی به بازنگری در هدف‌گذاری فوق پرداخته و امکانی را که در داخل می‌توان استفاده کرد را به بهای نه‌چندان ارزشمند به رقبا واگذار ننماید.
لذا با بهره‌گیری از فرصت در اختیار باید گاز را به منطقه ویژه فوق الوصف هدایت تا بر جذابیت سرمایه‌گذاری در آن شدت و تلاش شود تا اهداف منطقه تحقق یابد. در سنوات گذشته و علیرغم نامساعد بودن زیرساخت‌ها بزرگ‌ترین بخش خصوصی هند که تولید ۵/۲% فولاد جهان را در اختیار دارد TATA علاقه وافری در سرمایه گداری در حوزه فولاد نشان داده و همچنین هم‌اکنون سرمایه‌گذاران چینی نیز به این منطقه که به لحاظ موقعیت کم‌نظیر خود به‌عنوان مکانی که به بازار بزرگ مصرف محصولات فلزی نزدیک است و با قرار گرفتن در کنار دریا و بهره‌مندی از شبکه ریلی و همچنین اسکله کاوه به‌عنوان عمیق‌ترین اسکله سرتاسر خلیج‌فارس که قدرت پهلوگیری کشتی‌های غول‌پیکر پاناماکس را خواهد داشت و از طرفی تکیه‌بر منابع عظیم انرژی نفت و گاز پالایشگاه هشتم نفت، ستاره خلیج‌فارس و هرمز با ظرفیت یک‌میلیون بشکه در روز و پالایشگاه‌های گاز سرخون، قشم و گورزین، وجود زیر ساخته‌های ریلی: برخورداری از دو خط سراسری راه‌آهن با ایستگاه مانوری، برخورداری از امکانات هوایی (فرودگاه بندرعباس) و دریایی – وجود اسکله تخلیه و بارگیری مواد معدنی با ظرفیت ۱۲ میلیون تن و اسکله نفتی با ظرفیت ۱۵ میلیون تن در سال و افزایش تا ۷۰ میلیون تن، هم‌جواری با بندرهای شهید رجایی و بندر شهید باهنر، کارخانه‌های آب‌شیرین‌کن با ظرفیت تولید ۳۵۸۰۰ مترمکعب در روز و قابل‌افزایش تا ۱۰۰ هزار مترمکعب در روز، هم‌جواری با نیروگاه ۱۲۰۰ مگاواتی بندرعباس، برخورداری از سه طرح نیروگاهی با ظرفیت تولید ۱۷۰۰ مگاوات برق و برنامه‌ریزی برای تولید ۳۰۰۰ مگاوات برق، هم‌جواری استان هرمزگان با مهم‌ترین معادن سنگ‌آهن کشور (چادرملو، گل گهر سیرجان، سنگ‌آهن مرکزی) و دسترسی آسان به سایر معادن مواد معدنی کشور به‌عنوان مواد اولیه تولید فولاد و آلومینیوم و دسترس بودن منطقه برای تخلیه آهن‌قراضه برای تولید فولاد به روش قوس الکتریکی افق نزدیک و روشنی را نه‌تنها برای منطقه با سطح اشتغال و توسعه‌یافتگی بالا بلکه کل کشور را شاهد بود. تمرکز سرمایه‌گذاری بخش خصوصی به‌ویژه سرمایه‌گذاری خارجی در شرایطی که صنایع فلزی از رکود خارج‌شده و قیمت آن در دو سال اخیر فراتر از پیش‌بینی‌های یک دهه قبل قرارگرفته و با تأکید بر جایگاه دوم صنعت بعد از صنایع نفتی پتانسیل تبدیل به موتور توسعه جنوب را دارد.
شاید ایراد واقع شود که این صنعت در حال رکود است و سرمایه‌گذاری در این بخش به‌صرفه نیست. البته این ایراد فاقد دید استراتژیک بوده و متصدیان این صنعت نیک می‌دانند که این رکود موقتی است و اقتصاد جهانی با کوچک‌ترین حرکت در جهت رشد قبل از هر چیزی به سراغ انرژی و سپس فولاد خواهد رفت. البته پشتوانه این پیشنهاد نظرات کارشناسان این صنعت بوده و اهمیت تولید این مواد در توسعه صنایع دنیا است اگر قرار است به جایگاه قابل قبولی در دنیا دست‌یابیم. اگر قرار است امنیت خود را در سایه اقتصاد گسترده نماییم، بهتر است بجای وابسته کردن کشورها به مواد خام ارزان آنان را مشتری محصولات استراتژیک، باکیفیت و قیمت مناسب رقابتی که نیاز دارند، نماییم. اگر قرار است خلیج‌فارس تا ابد فارس بماند این مهم به‌صرف ادعای درست و لازم ما بر روی سوابق و نقشه‌ها حاصل نخواهد شد امروزه مردم دنیا بیشتر بجای جستجو در اسناد نقشه‌ها برای یافتن نام خلیج‌فارس به آدرس مندرج بر روی جعبه‌ها و کارتن کالاهایی که به این منطقه وارد و یا از آن خارج می‌رود توجه دارند، به عبارتی ما با تولیدات خود و صادرات آن به خارج از مرزها آدرس خلیج‌فارس را به نامی آشنا برای همه باید بدل نمائی‌ام. ما چاره‌ای نداریم جز اینکه صنعت را در حاشیه خلیج‌فارس با تأکید بر سرمایه خارجی توسعه دهیم که خوشبختانه در همین شرایط هم پیشنهادها قابل‌اعتنایی از سوی سرمایه‌گذاران مطرح این بازار که هندیان و چینی‌ها هستند وجود دارد، امری که تحقق آن به تعمیق بیشتر امنیت از زاویه اقتصادی منجر خواهد شد. یادمان نرود که هم‌اکنون کشورهای در دنیا قراردادند که هیچ‌کدام از امتیازات ایران را نداشته و در جدول جهانی تولید فولاد در جایگاه بالاتری ایستاده‌اند. برای این منظور به ژاپن اشاره نمی‌کنم از ترکیه هم می‌گذرم ولی کشور بسیار کوچکی بنام اسلواکی با جمعیتی که به ۶ میلیون نفر نیز نمی‌رسد وهیچکدام از مواد اولیه و مزیت‌های اقتصادی ما را نداشته و حتی از دسترسی به دریا محروم است به‌مراتب از ایران در این عرصه تولید بیشتری دارد و لازم نیست که اشاره شود بخش اعظم آن صادر می‌رود.
بگذریم مزایا در این زمینه بسیار است ولی همین مقدار هم می‌تواند متصدیان را به بررسی جدی‌تر طرح ترغیب تا چنانچه خود بدان رسیدند در اجرا درنگ نکنند.


نویسنده: فریدون علیمرادی دکتری مدیریت بازرگانی، معاونت اسبق پشتیبانی سازمان منطقه آزاد قشم و اولین مجری پل خلیج‌فارس